söz edilen üçgen, silindir etrafına sarıldığında üçgenin düz kenarı vida adımını oluşturur.
1.2. Standart Vida Çeşitleri:
Vidalar diş biçimlerine (profillerine), ölçü sistemlerine, dönme yönlerine, kullanım amaçlarına, ağız sayılarına göre sınıflandırılır.
1.2.1. Profillerine göre Vidalar:
a) Kare Vidalar: Yapımının kolay oluşundan dolayı, hassas olmayan ve orta derecedeki zorlanmalara elverişli, elle çalışan pres milleri, mengene milleri gibi yerlerde sıklıkla kullanılan hareket ileten vidalardır.
b) Trapez Vidalar: İki yönlü yüklemelerde, millerde, sonsuz vidalarda, pres millerinde kullanılan, bir hareket vidasıdır.
c) Testere Vişi vidalar: Tek yönlü yüklemelere iyi direnç gösteren, yüksek basınçlı yerlerde, sarsıntılı çalışan millerde, tozlu yerlerde, vinç ve cer kancalarında kullanılan bir, hareket ve tespit vidasıdır.
d) Yuvarlak Vidalar: Aşırı yüklere maruz kalan millerde, tozlu rutubetli vb. yerlerde kullanılmaya elverişli bir hareket vidasıdır.
e) Üçgen Vidalar: Bağlantı elemanı olarak günümüzde en çok kullanılan vida çeşididir.
f) Özel Vidalar: (Enternasyonal vida (S1),U.S.St. ve UST vidaları, sellers vidası… gibi değişik standartlarda özel uygulamalar için bir çok vida dişi çeşitlerini kapsar.) Takım tezgâhlarındaki bilyalı vida sac ve ağaç vidası gibi özel şekillerde olan vidalardır.
1.2.2. Ölçü Sistemlerine Göre Vidalar:
a) Metrikvidalar: Anmaölçülerimetrikölçüsistemindeolanvidalardır.
Örneğin: Metrik 10 (M 10) vida denilince, anma çapı 10 mm olan vida ifade edilmektedir.
b) Whitworthvidalar: Anmaölçüleriinch(inç)ölçüsisteminegöreolanvidalardır.
İngiliz uzunluk birimi olan inch’e göre imal edildiklerinden anma çapları birimi
inch’tir.Uç açıları 55o olup, üçgen vidaların biçimleri ikiz kenardır ve dişin hem
ucu hemde tabanı yuvarlatıldığından sızdırmazlık sağladıkları için özellikle
borulara açılan vidalar whitworth sistemlidirler.
Örneğin: W ½” veya sadece ½” (parmak) vida gibi…
1.2.3. Sıkma Yönlerine göre Vidalar
Sıkma yönüne göre sağ ve sol vida dişi olarak gruplandırılırlar. Bir başka ifadeyle saat yönünde sıkıştırılıyorsa sağ, saat yönünün tersi yönde sıkıştırılıyorsa sol vida dişlidir.
1.2.4. Ağız Sayılarına göre Vidalar
Ağız sayısına göre bir ve çok ağızlı vida dişi olarak gruplandırılırlar. Bir devirde eksenel yönde büyük hareketler talep edilirse çok ağızlı vida dişleri kullanılır.
(Şekil 1.3 )
1.2.5. Kullanım Alanlarına göre Vidalar:
a) Birleştirme Vidaları: Kendi kendine bloke edemeyen (çözülen) ve kendi kendine bloke eden (çözülmeyen) vidalardır. (Şekil 1.4 ) Otoblokajlı vida dişleri, küçük eğim açısı vasıtasıyla büyük sürtünme kat sayısı ile birlikte büyük bir sürtünme kuvvetine sahip olduklarından otoblokajlı vida dişleri, daima kendi kendine çözülmeye karşı koyma özelliğine sahiptir. (Şekil 1.5 )
b) Hareket vidaları: Trapez veya testere dişi şeklinde yapılan hareket vidaları ile dönme hareketleri, doğrusal hareketlere dönüştürülür. Genel olarak, makinelerde güç ve hareket iletmek için kullanılır.
c) Metrik İnce Diş Vidalar: Çok kuvvetli bağlantı yapmaya elverişli vidalardır. Vidalamanın yapıldığı yerde sıvı veya gaz özelliğinde, akışkan bir maddenin sızma olasılığı varsa, mutlaka ince vidalı kullanılmalı ve metrik ince diş vidaları tercih edilmelidir.
1.3.ENDÜSTRİDEKİ ÖNEMİ
İki veya daha fazla sayıda parça cıvata, pim, mil-dişli, lehimleme, kaynak gibi bağlantı yöntemleri ile bir araya getirilip birleştirilmesi ile üretim meydana gelmektedir. Bu birleştirme işlemlerinde kullanılan elemanlara bağlantı elemanları denir.
Sökülüp takılabilir olmalarından ötürü birleştirmelerde vidaları en sık kullanılan önemli bağlantı elemanlarıdır.
Aşırı yüklere karşı koyabilmeleri, tozlu, yağlı, kirli, nemli ortamlarda kullanılabilmeleri, sızdırmazlık sağlamaları, bakım ve onarımda kolay sökülüp takılabilmeleri, çok çeşitliliklerinden dolayı geniş bir kullanım alanlarının bulunması gibi pek çok avantajlarının olması endüstrideki önemini daha da arttırmıştır.
1.4. BAŞLICA VİDA TERİMLERİ
1.4.1.Vida Mastarları
Bilmediğimiz bir vida adımının bulunmasında özellikle, vida taraklarından yararlanılır. Vida tarakları, metrik ya da whitworth vidaların adımlarına göre hazırlanmıştır. Vida dişleri üzerine taraklar teker teker konur ve ışığa doğru bakılır. Hangi tarağın dişleri vida boşluğuna en iyi şekilde oturuyor ve aradan ışık sızmıyorsa, o tarak vidamızın adımına uygun olanıdır.
Vida tarağımız metrik ise taraklar üzerinde adım mm. cinsinden verilir. Vida tarağı whitworth ise adım, parmakta diş sayısı olarak ya da vidanın anma çapı parmak cinsinden verilir. (Şekil 1.7 )
